Ik heb net een mooi boek gelezen van de Nederlandse filososfe Joke Hermsen: “Stil de tijd- pleidooi voor een langzame toekomst”. In dit boek maakt de schrijfster onderscheid tussen kloktijd en innerlijke tijd. Voor het woord innerlijke tijd geeft zij meerdere synoniemen, die diverse filosofen hebben gebruikt: persoonlijke tijd, ware tijd, windstilte van de ziel, werkelijke tijd, tijd als duur, kosmische tijd. Allemaal als tegenhanger van de kloktijd. De kloktijd die ervoor zorgt, dat we voortdraven van afspraak naar afspraak. Die uiteraard ook veel goeds oplevert in onze georganiseerde tijdperk, maar die beperkingen heeft als deze onze enige leidraad in het leven is. De innerlijke tijd geeft ons de mogelijkheid om te mijmeren, om te dagdromen, niks te doen, ons te vervelen en te fantaseren: vaak beschreven als de voorwaarde voor creativiteit en het vermogen tot vernieuwing.
Zij beschrijft onder andere hoe de zoektocht naar meer innerlijke tijd van alle tijden is. Al in de klassieke Griekse filosofie (tijd van Plato en Aristoteles) moest de mens aangespoord worden tot rust en nietsdoen. Rust en nietsdoen werden benoemd als de voorwaarden van cultuur en beschaving. Waardoor die innerlijke tijd bedreigd wordt is over de tijd natuurlijk wel veranderd: In de huidige tijd is dat voor veel mensen al die schermpjes zoals computer, telefoon, televisie, tablets etc:
De computer lijkt ons een soort van “overkomen”. In plaats van hulpmiddel lijkt de computer soms een dictator functie in ons leven te hebben ingenomen: er is altijd nog wel wat te doen, wat uit te zoeken, wat te verbinden, wat te werken, watt e lezen, wat te checken etc.
Charlie Chaplin maakte er al een film over in 1936: “Modern times”. Dit was een aanklacht op het industriele tijdperk, waarin Chaplins’ menselijkheid lijkt te worden vermalen door alle machines. Alleen aan het eind in deze clip creëert hij een moment van “innerlijke tijd”. Er lijkt eigenlijk nog niet veel veranderd sindsdien. We blijven maar draven.
Charlie Chaplin: “We think too much and feel too little. More than machinery we need humanity.” Ik denk dat we beiden nodig hebben: kloktijd en innerlijke tijd. Hoe is bij jou de verhouding tussen innerlijke tijd en kloktijd? Welke van de twee heeft meer aandacht nodig? Hoe wil je met beiden zijn?